Suy thận mãn tính là gì?
Suy thận mãn tính (CKD) là một bất thường về cấu trúc và / hoặc chức năng của thận kéo dài 3 tháng hoặc lâu hơn. Đây là một tình trạng tiến triển và mãn tính ảnh hưởng đến sức khỏe của bệnh nhân.
Nguyên nhân phổ biến và các yếu tố nguy cơ của suy thận mãn tính
Ba nguyên nhân hàng đầu của CKD (theo thứ tự tỷ lệ mắc) là đái tháo đường, tăng huyết áp và viêm cầu thận. Bệnh tiểu đường và tăng huyết áp gây ra khoảng 70% các trường hợp CKD. Các yếu tố rủi ro khác bao gồm:
- Bất thường bẩm sinh (ví dụ, bệnh thận đa nang, hội chứng Alport, bệnh hồng cầu hình liềm)
- Nhiễm trùng đường tiết niệu
- Tiền sử gia đình bị CKD
- Sỏi tiết niệu hoặc sỏi thận
- Tiền sử chấn thương hoặc suy thận cấp tính
- Tắc nghẽn đường tiết niệu
- Bệnh tự miễn (ví dụ, xơ cứng bì, lupus ban đỏ hệ thống)
- Phơi nhiễm nephrotoxin từ các nguồn như thuốc giảm đau không kê đơn (ví dụ: aspirin hoặc ibuprofen), thuốc giảm đau được kê đơn (ví dụ, oxycodone hoặc naproxen), các loại thuốc khác (ví dụ, thuốc kháng sinh hoặc thuốc chống nhựa), thuốc trừ sâu và kim loại nặng (ví dụ, chì, thủy ngân hoặc thạch tín)
- 60 tuổi trở lên
Suy thận mãn tính ở giai đoạn đầu có thể không có triệu chứng, vì vậy việc nhận biết các yếu tố nguy cơ để cảnh báo cho bệnh nhân rất quan trọng để phòng ngừa, chẩn đoán sớm và quản lý bệnh tối ưu.
Chẩn đoán bệnh suy thận mãn tính
CKD được chẩn đoán dựa trên tốc độ lọc cầu thận (GFR), là một giá trị được tính toán có tính đến kích thước cơ thể, trọng lượng và khối lượng cơ và bao gồm các sửa đổi đối với dân tộc. GFR được các phòng thí nghiệm tự động tính toán và báo cáo như một phần của kết quả huyết thanh.
Các xét nghiệm khác, chẳng hạn như phân tích nước tiểu và kết quả huyết thanh, cũng rất quan trọng trong chẩn đoán và quản lý CKD. Ví dụ, một nhà cung cấp dịch vụ có thể nhận thấy rằng một bệnh nhân có giá trị hemoglobin và hematocrit trong huyết thanh giảm nên yêu cầu kê đơn một loại erythropoietin tổng hợp, chẳng hạn như epoetin alfa.
Giai đoạn và triệu chứng
Bệnh thận có các triệu chứng xảy ra dần dần và có thể không rõ ràng cho đến khi suy thận mãn tính tiến triển. Trong các giai đoạn sớm hơn (1 đến 3), bệnh nhân có thể không có triệu chứng hoặc có các triệu chứng khó nhận biết, không đặc hiệu và được cho là do các bệnh lý khác.
Vào thời điểm bệnh nhân gặp phải các triệu chứng rõ ràng (giai đoạn 3 đến 5), thông thường 80% đến 90% chức năng thận đã bị phá hủy. (CKD giai đoạn 3 có thể được coi là sớm hoặc muộn tùy thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm cả kết quả xét nghiệm chẩn đoán và cảm giác của bệnh nhân).
Các biến chứng của suy thận mãn tính
Các biến chứng của CKD bao gồm suy tim, tăng huyết áp, tăng thể tích tuần hoàn, loạn nhịp tim, thiếu máu, phù phổi, biếng ăn, động kinh, đột quỵ, co giật, hôn mê, loạn dưỡng xương do thận, vô kinh và rối loạn cương dương.
Suy thận mãn tính cũng có thể tiến tới bệnh thận giai đoạn cuối (ESRD). Bệnh nhân ESRD có thể chết vì các biến chứng của bệnh, điển hình là do các biến cố liên quan đến tim mạch.
Mục tiêu chăm sóc bệnh nhân suy thận
Y tá, điều dưỡng chăm sóc cho bệnh nhân mắc các giai đoạn khác nhau của CKD trong nhiều cơ sở điều trị nội trú và ngoại trú đều có những mục tiêu chăm sóc điều dưỡng chính là:
- Ngăn ngừa hoặc làm chậm sự tiến triển của bệnh
- Thúc đẩy sức khỏe thể chất và tâm lý xã hội
- Theo dõi bệnh và biến chứng điều trị.
Xác định và quản lý các yếu tố nguy cơ là cách tốt nhất để ngăn ngừa hoặc làm chậm sự tiến triển của CKD. Y tá cần phối hợp với bệnh nhân và bác sĩ để nhắm vào mục tiêu các yếu tố nguy cơ có thể điều chỉnh được, đặc biệt tập trung vào kiểm soát bệnh tiểu đường và tăng huyết áp để giữ mức đường huyết và các chỉ số huyết áp trong phạm vi mục tiêu thích hợp.
Chăm sóc bệnh nhân suy thận mãn cả về thể chất lẫn tinh thần
Hướng dẫn cụ thể cho bệnh nhân suy thận mãn để giúp họ kiểm soát tình trạng của họ và tăng cường sức khỏe. Tập trung hướng dẫn tổng quan rộng rãi về CKD, kỹ thuật điều trị và tự chăm sóc. Nhu cầu tìm hiểu cụ thể sẽ phụ thuộc vào kiến thức cơ bản của bệnh nhân, giai đoạn CKD, và kế hoạch điều trị hiện tại và / hoặc tương lai.
Kiến thức tổng quan bệnh nhân suy thận mãn cần biết
Những hiểu biết của bệnh nhân về suy thận mãn nên bao gồm thông tin về chức năng thận bình thường, các nguyên nhân phổ biến và các yếu tố nguy cơ, xét nghiệm chẩn đoán, giai đoạn, triệu chứng và biến chứng.
Điều trị bệnh suy thận mãn
Điều trị CKD giai đoạn đầu bao gồm thuốc, và thay đổi lối sống bao gồm chế độ ăn uống và sinh hoạt. Còn điều trị giai đoạn muộn có thể sẽ bao gồm các liệu pháp thay thế thận (RRT), đòi hỏi một sự chuẩn bị tâm lý và tài chính ổn định.
Việc trao đổi thông tin cho bệnh nhân nên diễn ra thường xuyên. Trong CKD giai đoạn đầu, bạn cần tập trung vào việc động viên bệnh nhân tham gia vào kế hoạch chăm sóc và tự chăm sóc để làm chậm tiến triển.
Khi tiến triển CKD ở giai đoạn tiếp theo, bệnh nhân sẽ cần được hướng dẫn về RRT – chạy thận nhân tạo, thẩm phân phúc mạc hoặc ghép thận. Sẽ có nhiều lựa chọn tồn tại trong mỗi liệu pháp.
Ví dụ, chạy thận nhân tạo có thể được tiến hành tại nhà hoặc tại trung tâm lọc máu, vào ban đêm hoặc ban ngày. Lọc màng bụng có thể liên tục hoặc ngắt quãng. Cấy ghép có thể đến từ người hiến tặng còn sống hoặc đã qua đời.
Trong suốt quá trình tiến triển của bệnh, bạn hãy hỏi bệnh nhân về kế hoạch điều trị trong tương lai của họ (“Anh/Chị đã nghĩ về những phương pháp điều trị mà anh/chị có thể muốn hoặc có thể không muốn trong tương lai?”). Chia sẻ câu trả lời của bệnh nhân với bác sĩ để giúp bác sĩ có kế hoạch điều trị và chăm sóc.
Hướng dẫn bệnh nhân suy thận mãn tự chăm sóc
Việc duy trì cân nặng hợp lý là chìa khóa để tự chăm sóc. Bạn hãy trao đổi với bệnh nhân về thói quen ăn uống và sinh hoạt lành mạnh. Một số bệnh nhân có thể yêu cầu thay đổi chế độ ăn uống cụ thể vì những chức năng thận đã không còn như trước.
Ví dụ, tùy thuộc vào yêu cầu của từng bệnh nhân, một số chất điện giải (như kali, natri và phốt pho) có thể cần được hạn chế trong thực đơn. Bạn cần xem xét bất kỳ những lưu ý hạn chế thực phẩm nào do bác sĩ chỉ định và nói rõ với họ những thực phẩm nên ăn và thực phẩm nên tránh. Nói chung, bạn cần khuyến khích bệnh nhân ăn nhiều loại thực phẩm tươi, nạc, ít mỡ, ít đường và ít cholesterol.
Bạn hãy giải thích cho bệnh nhân về việc uống rượu và hút thuốc đều sẽ khiến bệnh tiến triển xấu đi. Vì vậy bệnh nhân suy thận mãn hãy bỏ hoặc hạn chế tối đa những chất độc hại. Ngoài ra, bạn cần lưu ý bệnh nhân về cách tự bảo vệ mình khỏi bị thương và nhiễm trùng.
Tầm quan trọng của tự chăm sóc
Sự kết hợp giữa việc chăm sóc của y tá với việc bệnh nhân tự chăm sóc theo chỉ dẫn sẽ giúp cho việc điều trị có kết quả tốt hơn. Ngay cả khi bạn chỉ là điều dưỡng, không tham gia vào việc điều trị của bệnh nhân, nhưng bạn là người có thể truyền đạt thông tin, giải thích để họ hiểu được cách mà bác sĩ đang điều trị cho họ.
Bạn hãy giải thích các lựa chọn điều trị và những gì liên quan đến mỗi lựa chọn (bao gồm lợi ích, tác dụng ngoại ý và cách quản lý các biến chứng); Sau khi bệnh nhân đã hiểu, bạn có thể cùng bệnh nhân thảo luận xem liệu các lựa chọn đó ảnh hưởng tới cuộc sống của họ như thế nào?
Bạn hãy nói với bệnh nhân về tầm quan trọng của việc tuân thủ sử dụng thuốc và các phương pháp điều trị khác, đồng thời khuyến khích họ đặt câu hỏi và nói lên những lo lắng về bệnh tình.
Việc bệnh nhân hiểu rõ tầm quan trọng của việc tự chăm sóc bản thân sẽ đem lại hiệu quả cho quá trình điều trị, làm chậm tiến triển bệnh thì việc chăm sóc của bạn cũng trở nên dễ dàng hơn.
Nhu cầu tâm lý
Cũng như những bệnh nhân mắc các bệnh mãn tính khác, bệnh nhân suy thận mãn cũng gặp phải vấn đề về tâm lý. Đó là cảm giác lo lắng, cằng thẳng, thậm chí là trầm cảm.
Bệnh nhân khi mới bắt đầu phải chạy thận nhân tạo họ rất dễ bị tổn thương bởi những việc liên quan đến cơ thể họ, mọi thứ đều thay đổi. Họ cũng cảm thấy lo lắng vì phải đối mặt với những quyết định mà họ muốn né tránh. Những bệnh nhân trải qua ca cấy ghép có thể cảm thấy tội lỗi, đặc biệt nếu họ nhận được một ca cấy ghép từ người hiến tặng đã qua đời.
Việc sử dụng nhiều loại thuốc và các biện pháp khác để điều trị thận mãn tính khá tốn kém khiến người bệnh cảm thấy mình đang trở thành gánh nặng cho gia đình và muốn bỏ cuộc.
Vậy nên việc đánh giá tình trạng tâm lý xã hội và cách xử lý của bệnh nhân rất cần thiết. Bạn phải giúp họ xác định các chiến lược, nguồn lực và các biện pháp can thiệp để hỗ trợ sức khỏe của họ.
Theo dõi bệnh và biến chứng của bệnh suy thận mãn
- Bệnh suy thận mãn có thể dẫn đến một số biến chứng (chẳng hạn như quá tải chất lỏng, mất cân bằng điện giải và thiếu máu) cần được điều trị.
- Đối với bệnh nhân suy thận giai đoạn cuối đang được chạy thận nhân tạo, bạn hãy đánh giá các vị trí tiêm xem có vấn đề gì không (ví dụ, các dấu hiệu và triệu chứng của tắc và / hoặc nhiễm trùng), giữ cho các vị trí sạch sẽ và khô ráo để ngăn ngừa nhiễm trùng và báo cáo kịp thời các mối quan tâm cho các nhà cung cấp.
Lúc này là lúc bạn cần sử dụng sữa tắm khô để vệ sinh cá nhân cho bệnh nhân. Sau khi chạy thận, vị trí tiêm cần được giữ khô ráo và sạch sẽ bởi nếu chỗ đó bị nhiễm trùng thì sẽ rất nguy hiểm.
Sữa tắm khô sẽ giúp làm sạch cơ thể bệnh nhân trong thời gian nằm viện mà không làm ướt vị trí tiêm. Phương pháp tắm khô này cũng giúp đơn giản hóa công việc của điều dưỡng, y tá. Bạn sẽ đỡ vất vả hơn mỗi khi vệ sinh cho bệnh nhân.
Xử lý khi xảy ra biến chứng
Bạn cần theo dõi để báo cáo kịp thời các dấu hiệu và triệu chứng (thay đổi huyết áp, buồn nôn, nôn, đau ngực, đau lưng, chuột rút và sốt kèm theo hoặc không kèm theo ớn lạnh) về các tác dụng phụ và nhiễm trùng RRT cho bác sĩ. Các dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm trùng cục bộ tại chỗ tiếp cận bao gồm mẩn đỏ, ấm, đau, chảy mủ, lở loét và sưng tấy. Các dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm trùng toàn thân bao gồm sốt, ớn lạnh, thay đổi huyết áp, buồn nôn và nôn.
Đối với những bệnh nhân đã trải qua quá trình cấy ghép, hãy báo cáo bất kỳ dấu hiệu thải loại nội tạng cấp tính nào (ví dụ, các triệu chứng như hoa mắt, đau tại chỗ cấy ghép, tăng cân đột ngột hoặc sưng tấy, thường cảm thấy không khỏe). Lúc này bạn cần hỏi ý kiến nhóm bác sĩ cấy ghép để có thể có kế hoạch chăm sóc và hướng dẫn bệnh nhân một cách phù hợp.
Vai trò chăm sóc bệnh nhân suy thận mãn của y tá, điều dưỡng hết sức quan trọng. Khi bệnh nhân nằm viện, bạn sẽ thay người thân của họ để chăm sóc họ không những về thể chất lẫn tinh thần. Bạn cũng là cầu nối cho bệnh nhân với những chỉ dẫn điều trị của bác sĩ.
Yaocare Medic – Hương Dược Trị Liệu