Các rối loạn tâm thần thường xảy ra với người cao tuổi nhưng lại rất dễ bị bỏ qua bởi chúng ta cho rằng đây là một phần bình thường của quá trình lão hóa. Nếu bạn có người thân lớn tuổi, chỉ cần một chút quan sát bạn có thể nhận thấy sự thay đổi trong tâm lý và hành vi của họ. Đa phần rối loạn tâm thần ở người cao tuổi là do suy giảm nhận thức, cô lập với xã hội hoặc do các bệnh mãn tính.
Rối loạn tâm thần ở người cao tuổi không phải là phần tất yếu của lão hóa nên có thể được điều trị. Tuy nhiên, điều quan trọng là người chăm sóc của họ phải sớm nhận ra điều bất ổn trong tinh thần họ. Để làm được điều này, bạn cần tìm hiểu những rối loạn tâm thần phổ biến ở người cao tuổi để nhận biết dấu hiệu ở chính mình hoặc người thân.
Thống kê sức khỏe tâm thần của người cao tuổi
Tổ chức y tế thế giới thường xuyên tiến hành khảo sát về tỷ lệ mắc bệnh tâm thần ở người cao tuổi và có kết quả thống kê như sau:
- Khoảng 15% người cao tuổi trên 60 bị rối loạn tâm thần.
- Khoảng ⅙ người cao tuổi bị ngược đãi và đây có thể là nguyên nhân chính khiến họ bị các bệnh tâm thần.
- Đàn ông lớn tuổi thường có tỷ lệ tự tử cao nhất trong tất cả các nhóm tuổi.
- 63% người cao tuổi có vấn đề về sức khỏe tâm thần nhưng không nhận được trợ giúp.
- Một nửa số bệnh nhân trầm cảm không được chẩn đoán.
Đây là những con số đáng báo động và điều quan trọng là người cao tuổi luôn cần được hỗ trợ. Ở Việt Nam, con cái vẫn chăm sóc cha mẹ nhưng mọi hỗ trợ đa phần ở mức tối thiểu. Chúng ta cần nhớ rằng những vấn đề về tâm thần của người cao tuổi không phải là hiện tượng bình thường và không nên chấp nhận nó như một phần tất yếu của quá trình lão hóa. Đa phần người cao tuổi khỏe mạnh đều cảm thấy vui vẻ, hạnh phúc, chính vì thế những người bị rối loạn tâm thần có thể sẽ khỏe hơn nếu được điều trị kịp thời.
Nguyên nhân dẫn đến rối loạn tâm thần ở người cao tuổi
Mặc dù khó có thể biết được ai sẽ gặp phải các chứng rối loạn tâm thần nhưng có một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh như:
- Người cao tuổi mắc bệnh mãn tính hoặc một số vấn đề sức khỏe thể chất khác.
- Người cao tuổi bị hạn chế khả năng vận động.
- Người cao tuổi cô lập với xã hội.
- Bệnh nhân sa sút trí tuệ và suy giảm nhận thức.
- Những người bị sang chấn tâm lý, quá đau buồn vì người thân ra đi.
- Người cao tuổi bị suy dinh dưỡng, thiếu chất.
- Sử dụng những thuốc có tác dụng phụ gây ảnh hưởng đến tâm thần.
- Nếu bạn và người thân gặp phải một trong những yếu tố nguy cơ trên thì cần thực sự cảnh giác về sức khỏe tâm thần để có những xử lý kịp thời.
Các rối loạn tâm thần ở người cao tuổi
Bất kỳ bệnh tâm thần nào người trẻ tuổi mắc phải cũng có thể ảnh hưởng đến người cao tuổi. Đôi khi người cao tuổi đã gặp phải vấn đề này từ khi còn trẻ và về già bệnh lại tái phát và tiến triển trầm trọng hơn. Dưới đây là một số rối loạn tâm thần ở người cao tuổi thường gặp nhất:
Trầm cảm
Rối loạn tâm thần ở người cao tuổi phổ biến nhất chính là trầm cảm, có ảnh hưởng đến 5% số người cao tuổi trên khắp thế giới. Bệnh trầm cảm khiến tâm trạng của người cao tuổi thay đổi trong một thời gian dài hoặc cảm giác không còn muốn tham gia các hoạt động ưa thích. Dưới đây là dấu hiệu rối loạn tâm thần trầm cảm ở người cao tuổi:
- Người cao tuổi luôn cảm thấy buồn chán, tuyệt vọng, tự đổ lỗi cho bản thân hoặc cảm giác trống rỗng.
- Cơ thể lúc nào cũng mệt mỏi.
- Khó ngủ hoặc ngủ quá nhiều dẫn đến lười vận động.
- Lúc nào cũng thấy cơ thể đau nhức mà không rõ nguyên nhân.
- Khó có thể tập trung để đưa ra quyết định hoặc thực hiện việc gì.
- Luôn có cảm giác bồn chồn, nóng ruột hoặc hay cáu kỉnh.
Một số triệu chứng trên là bình thường khi ai đó gặp phải các biến cố trong đời. Tuy nhiên nếu chúng tiếp tục diễn ra trong hơn hai tuần thì đây có thể là dấu hiệu của một chứng rối loạn tâm thần nào đó ở người cao tuổi.
May mắn thay, trầm cảm là một trong những vấn đề về tâm thần có thể điều trị được và 80% người cao tuổi đã có sức khỏe tốt hơn khi được điều trị.
Bài viết có liên quan: Nguy hiểm từ bệnh trầm cảm ở người cao tuổi
Rối loạn lo âu
Rối loạn lo âu là sự lo lắng dai dẳng, quá mức. Đây là rối loạn tâm thần phổ biến thứ 2 ở người cao tuổi và nó ảnh hưởng đến 3,8% người cao tuổi trên thế giới.
Người cao tuổi bị rối loạn lo âu xã hội thường lo lắng và tự nghĩ ra các tình huống xấu xảy ra. Sự lo lắng này gây ra các triệu chứng sức khỏe thể chất như: tim đập nhanh, chóng mặt, căng cơ hoặc rối loạn tiêu hóa. Các triệu chứng về thể chất được thể hiện rõ hơn là tinh thần ở người cao tuổi. chính vì vậy, nếu họ cảm thấy các vấn đề sức khỏe này mà không rõ nguyên nhân thì chứng tỏ họ đang lo lắng.
Chúng ta ai cũng hồi hộp và lo lắng trong một số tình huống nhất định. Nhưng nếu nó tồn tại trong thời gian dài và không có nguyên nhân chính đáng đồng thời gây ra ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của người cao tuổi thì đó là một vấn đề về sức khỏe tâm thần.
Rối loạn tâm thần do sử dụng chất gây nghiện
Thực tế có khá nhiều người cao tuổi lạm dụng chất gây nghiện. Dưới đây là dấu hiệu người cao tuổi đang nghiện các chất kích thích:
- Có cảm giác thèm hoặc cảm thấy thôi thúc sử dụng chất gây nghiện.
- Sử dụng chất gây nghiện ngay cả khi nó gây ra hậu quả đối với sức khỏe thể chất lẫn tinh thần, gây ảnh hưởng đến các mối quan hệ trong gia đình và xã hội.
- Từ bỏ các hoạt động khác yêu thích để sử dụng chất này.
- Muốn dừng lại không sử dụng nhưng không thể.
Người cao tuổi thường sử dụng nhiều loại thuốc hơn người trẻ tuổi bởi sức khỏe của họ gặp phải nhiều vấn đề hơn khi đến tuổi lão hóa. Tuy nhiên, một số loại thuốc có thể khiến người cao tuổi lạm dụng như thuốc giảm đau liều lượng lớn.
Ngoài ra có khá nhiều người cao tuổi uống rượu và nghiện rượu do khi già đi, cơ thể chúng ta nhạy cảm hơn với tác dụng của rượu.
Rối loạn lưỡng cực
Người cao tuổi bị rối loạn lưỡng cực khi có sự thay đổi bất thường trong tâm trạng. Đây là rối loạn tâm thần không phổ biến như trầm cảm và rối loạn lo âu, tuy nhiên tác hại của nó lại rất nghiêm trọng nếu không được điều trị.
Bệnh nhân rối loạn lưỡng cực thường thay đổi giữa cảm xúc hưng cảm và trầm cảm. Khi hưng cảm, người cao tuổi có thể thấy hưng phấn và tràn đầy năng lượng, mạnh mẽ, thậm chí có hành vi liều lĩnh. Khi chuyển sang trầm cảm, họ lại buồn chán, đau khổ.
Giống như các rối loạn tâm thần khác, rối loạn lưỡng cực đôi khi bị nhầm với chứng mất trí nhớ hoặc suy giảm nhận thức ở người cao tuổi. Người cao tuổi hưng cảm nói rất nhiều, rất lâu mà không ai hiểu, điều này khiến người thân của họ nghĩ rằng họ bị mất trí nhớ.
Rối loạn lưỡng cực là bệnh tâm thần khó chữa và nó kéo dài suốt đời. Chính vì thế những người mắc bệnh này khi còn trẻ sẽ tiếp tục tái phát khi già đi. Tuy nhiên, sử dụng thuốc đúng theo chỉ dẫn của bác sĩ có thể giúp kiểm soát triệu chứng một cách hiệu quả.
Những rối loạn tâm thần không chỉ ảnh hưởng đến thể chất mà còn ảnh hưởng lớn đến cảm xúc, nhận thức của người cao tuổi. Những vấn đề này rất khó được kiểm soát nếu không có sự hỗ trợ và can thiệp kịp thời. Chính vì vậy nếu bạn lo lắng về sức khỏe tâm thần của mình hoặc người thân, hãy tới gặp bác sĩ để được can thiệp kịp thời.
Yaocare Medic – Hương Dược Trị Liệu